آداب اعتکاف
اعتكاف ماندن در مسجد به قصد بندگي خداست و به خودي خود مستحق و به واسطه نذر ‚ قسم ‚ عهد ‚ اجاره و مانند آن واجب مي شود .
شرايط اعتكاف :
روزه در اعتكاف :
كساني كه به هر علتي نمي توانند روزه بگيرند از توفيق اعتكاف محرمند. مثل مسافر يا كسي كه روزه براي او ضرر دارد البته هر نوع روزه اي ( واجب ‚ مستحق ‚ قضاء ‚ نيابتي و000) براي صحت اعتكاف كافي است . مسافر مي تواند با نذر سه روز روزة در سفر اعتكاف كنند هر چند كه نمازش شكسته است .
مدت اعتكاف :
معتكف بايد حداقل سه روز كامل از طلوع فجر روز اول تا اذان مغرب روز سوم در حال اعتكاف باقي بماند. دو روز اول اعتكاف مستحب است و اگر كسي بخواهد مي تواند از حال اعتكاف خارج شود . اما اگر دو روز كامل به قصد اعتكاف در مسجد بماند روزه روز سوم بر او واجب مي شود و بايد در حال اعتكاف باقي بماند.
اجازه ولي :
بدون اذن ولي يا كسي كه با انجام اعتكاف حقي از او ضايع مي شود اعتكاف صحيح نيست .
محرمات اعتكاف :
از جمله محرمات اعتكاف بوييدن و استعمال بوي خوش به قصد لذت ، بحث و جدل ، خريد و فروش است و محرمات مذكور مبطل اعتكاف است .
توجه:
از آنجايي كه فرد معتكف روزه دار است بايد از مبطلات روزه نيز اجتناب كند بعلاوه بر رعايت حقوق ديگران احكام مسجد را نيز رعايت نمايند . حفظ حرمت مسجد و با وضو بودن و حفظ نظافت مسجد و ترك سخن دنيا ( سخن از هر چه غير از خدا و پرداختن به باطل ) از مواردي است كه بر آن تأكيد شده است .
زمان اعتكاف :
در هر زمان كه روزه صحيح باشد اعتكاف نيز صحيح است و اعتكاف زمان خاصي ندارد . البته ايام البيض و به ويژه دهه آخر ماه مبارك رمضان افضل اوقات است .
نيت اعتكاف :
در اعتكاف نيت و تعيين نوع اعتكاف شرط صحت آن است ولي نيت وجوب يا مستحب لازم است.
وقت نيت اعتكاف :
نيت از ابتداي طلوع فجر روز اول است و تأخير آن از طلوع فجر جايز نيست ، ولي اگر قبل از طلوع فجر هم نيت كند اشكال ندارد.
مكان نيت اعتكاف :
در وقت نيت اعتكاف بايد در مسجدي كه بنا دارد در آن معتكف شود حضور داشته باشد ولي اگر ابتدا طلوع فجر براي تجديد وضو و يا به جهت ضرورت ديگر خارج شده است مي تواند نيت كند.
مكان اعتكاف:
اعتكاف بايد در مسجد باشد بنابراين در غير از مسجد مثل نمازخانه و مصلي ها (اگر مسجد نباشد ) و000 اعتكاف صحيح نيست و بعد از مسجد الحرام و مسجد النبي (ص)، مسجد كوفهو مسجد بصره اعتكاف بايد در مسجدي كه جامعيت دارد انجام بگيرد.
مقصود از مسجد جامع مسجدي است كه بسياري از مردم در آن رفت و آمد دارند .(در مقابل آن مسجد بازار ، مدرسه ، كارخانه وپادگان و 000 كه اعتكاف در آن صحيح نيست ).
صحن و ورودي هاي مسجد جزو مسجد نيست گر اين كه معلوم باشد جزو مسجد است. اگر شك كند كه جايي جزو مسجد ندارد ، بنا بر اين اعتكاف در آن مكان صحيح نيست ، مگر اينكه رفتن به آنجا ضرورت داشته باشد .
خارج شدن از مسجدمحل اعتكاف:
خارج شدن از مسجد جايز نيست مگر به جهت ضرورت عقلي ، عرفي و شرعي مثل مراجعه به پزشك در موارد اضطرار و دستشويي (ضرورت عقلي ) و عيادت بيمار و تشييع جنازه در صورتي كه ميت با او نسبت داشته باشد ( ضرورت عرفي) و غسل كردن و وضو گرفتن (ضرورت شرعي) ، خروج براي درس و مباحثه و تبليغ و اين گونه امور ، خلاف احتياط است.
اگر در محلي اعتكاف كند كه ديگري جاي براي اعتكاف گرفته بود حكم غصب دارد اگر چه اعتكاف صحيح است.
همچنين در صورتي كه عذر شرعي براي بانوان به وجود آيد بايستي از مسجد خارج شوند و در نتيجه اعتكاف آنها باطل مي گردد.
بنا بر احتياط واجب در صورت خارج شدن از مسجد براي ضرورت كوتاهترين و نزديكترين راهها را انتخاب كنند و واجب است بيشتر از مقدار نياز و ضرورت در خارج مسجد توقف نكنند . واجب است زير سايه ننشينند . بلكه بنا بر احتياط خارج از مسجد ننشيند مگر جهت ضرورت .
اگر معتكف براي ضرورت از مسجد خارج شود و مدت خروج وي طول كشيد به اندازه اي كه اعتكاف از بين برود اعتكافش باطل است.
آثار اخروي اعتکاف :
آمرزش گناهان : (توبه) “وَ مَن اعتَکِف ايماناً وَ احتِساباً غَفَرَ لَهُ ما تَقّدَمَ مِن ذَنبِهِ” اعتکاف از روي ايمان و يقين، باعث مغفرت معتکف مي شود.
نزديکي به خدا: در حديث معراج، خداوند از پيامبر خود سؤال مي کند “آيا از آثار گرسنگي و سکوت و خلوت مطلع هستي؟” سپس جواب مي دهد که، “يکي از آثار آن، تقرب بنده به سوي من (خدا) است.”گرسنگي، سجده ، سکوت از غير کلام خدا و خلوت، همگي در اعتکاف جمع هستند و با اين اعمال به خداي سبحان تقرب مي جويند.
جلب محبت خدا: يکي از آثار برجسته اعتکاف، حب خداوند تبارک تعالي است “وَ الذّينَ امَنُوا اَشَّدُ حُبّاً لِلّه؛ (بقره :165) آنان که ايمان آورده اند شديداً دوست دار خدا هستند.”
تحصيل بهشت الهي: “وَ الذّينَ هُم عَلي صَلواتِهِم يحافظون اوُلئِکَ هُم الوارِثونَ الذّينَ يرِثُونَ الفِردوُسَ هُم فيها خالِدوُن؛ آنان که از نمازهايشان محافظت مي کنند آنان وارثان اند آناني که بهشت را به ارث مي برند و در آن جاودانند (مؤمنون : 9-11).”بي شک اگر معتکف، بتواند در ايام اعتکاف، آن طور که بايد و شايد رفتار نمايد و رضايت حق تعالي را جلب کند؛ به درجاتي که براي مؤمنان، در نظر گرفته شده، خواهد رسيد.
آثار فردی اعتکاف:
تقويت اراده: از آثار حتمي اعتکاف در زندگي فردي انسان، تقويت اراده آدمي است. کسي که مدتي، بر خلاف خواست دروني خويش، خود را در محلي حبس و از بسياري از امور چون حرف زدن در غير امور عبادي که به طور طبيعي، تمايل به آنها دارد، پرهيز نمايد، خود به خود تمريني است براي اجتناب از بسياري خواهشهاي نفساني ديگر.
انس با معنويات: در پرتو اعمالي چون اعتکاف، کم کم ارتباط رواني خاصي بين انسان و مسجد، قرآن، نماز، نماز شب و ادعيه به وجود مي آيد. به نحوي که انسان مشتاق ارتباط با اين امور شده دوري از آنها برايش سخت مي گردد.
دوري از غفلت: اعتکاف عبادتي چون نماز و به قول قرآن ذکر الله “اَقِمِ الصّلاةَ لِذِکري” (طه:14) را در بردارد. ذکر، همان دوري از غفلت است، “اِقتَرَبَ لِلنّاسِ حِسابُهُم وَ هُم فِي غِفلَةٍ مُعرِضونَ؛ رسيدگي به حساب انسانها نزديک و مردم در غفلت به سر مي برند (انبياء :1).”
تواضع و فروتني: اگر انسان بتواند در طول اعتکاف، خود را در دايره بيکران هستي، کوچک ببيند، استکبار و غرور از او رخت بر مي بندد.
آثار دنيوی اعتکاف ( اجتماعي )
کاهش جرم و فساد: به عقيده جرم شناسان اجتماعي، بسط و گسترش مسايل معنوي، باعث کم شدن جرم و فساد در جوامع مي گردد. اعتکاف در اين ميدان مي تواند نقش مهمي ايفا کند؛ زيرا مشتمل بر چند عبادت است و آثار معنوي ويژه اي حتي بر افراد غير معتکف بر جاي مي گذارد.
آشنايي و برقراري ارتباط دوستانه: حضور مؤمنين شهر در چند مسجد، فرصتي است که مؤمنان يکديگر را بشناسند و ارتباط دوستانه پيدا نموده و از آثار اخوت اسلامي برخوردار شوند. اين اثر را به راحتي مي توان از لابلاي خاطرات منتشر شده معتکفان به دست آورد.
